Ο εορτασμός του εθίμου του Άι-Γιάννη του Ριζικάρη και του Κλήδονας στην Ελαφόνησο

Στις 24 Ιουνίου η ορθόδοξη εκκλησία γιορτάζει το Γενέσιον του Αγίου Ιωάννου του Προδρόμου. Μαζί με τον Άγιο Γιάννη λατρεύεται ο Ήλιος των θερινών τροπών, ανάβονται διαβατήριες και καθαρτήριες πυρές, ασκούνται η μαγεία και η μαντική (Λουκάτος 1981:43). Στην Ελαφόνησο, την παραμονή της γιορτής ανάβουν φωτιές στις οποίες, μαζί με τα κλαδιά καίνε και τα μαγιάτικα στεφάνια. Άνθρωποι όλων των ηλικιών πηδούν τις φωτιές τρεις φορές συναγωνιζόμενοι ποιος θα πηδήσει πιο ψηλά.

Κλήδονας

Ένα έθιμο το οποίο διατηρείται ακόμη και στις μέρες μας στην Ελαφόνησο είναι το έθιμο του Κλήδονα. Το βράδυ της παραμονής του Αϊ -Γιαννιού του Ριζικάρη τρία ανύπαντρα κορίτσια, που βρίσκονται στη ζωή και οι δυο γονείς τους, παίρνουν μια πήλινη στάμνα (βίκα) ή τσίγκινο κουβά (σίγκλο) και πηγαίνουν στο “Μεγάλο Πηγάδι” για να φέρουν το “αμίλητο νερό”. Λέγεται έτσι το νερό γιατί σ’ όλη τη διαδρομή (και όταν πηγαίνουν και όταν έρχονται) δε μιλούν ούτε μεταξύ τους ούτε σε όσους συναντούν.

Οι νέοι του νησιού αρχίζουν τα πειράγματα και τις αναγκάζουν να μιλήσουν. Τότε πετούν το νερό και πηγαίνουν να φέρουν άλλο. Μετά τα τελικά πηγαινέλα το φέρνουν στο σπίτι(το οποίο έχει οριστεί για να τελέσουν το έθιμο του Κλήδονα), το ρίχνουν σε ένα πήλινο δοχείο και μέσα εκεί βάζουν τα ριζικά. Τα ριζικά είναι άγουρα φρούτα της εποχής: μήλα, βερίκοκα, αχλάδια. Στα φρούτα χαράσσουν με μαχαίρι το μονόγραμμα εκείνου του οποίου ήταν το ριζικό.

Αφού λοιπόν βάλουν στη στάμνα όλα τα ριζικά, σκεπάζουν το στόμιο μ' ένα κόκκινο πανί. Παίρνουν κατόπιν ένα μεγάλο κλειδί εξώπορτας, κλειδώνουν τη στάμνα, τοποθετούν το κλειδί πάνω στο σκεπασμένο στόμιο και το αφήνουν έξω να το δουν τα άστρα.

Την επόμενη μέρα το απόγευμα θα "ανοίξουν" τον Κλήδονα με την παρουσία φίλων, γειτόνων και συγγενών. Πρώτα με το κλειδί "ξεκλειδώνουν" τον Κλήδονα. Μετά ανοίγουν τον κλήδονα λέγοντας το παρακάτω δίστιχο:

"Ανοίξετε τον Κλήδονα για τ' Αϊ-Γιαννιού τη χάρη

και όποιος έχει ριζικό να έρθει να το πάρει".

Ένα παλικάρι κάθεται καταγής, δίπλα στον κλήδονα, για να βγάλει τα ριζικά. Οι παρευρισκόμενοι λένε ένα δίστιχο αγάπης για κάθε ριζικό που έβγαζε το αγόρι, όπως:

Υπόσχομαι να σ' αγαπώ,σε όλη μου τη ζήση

ώσπου η καρδιά στο στήθος μου,για πάντα σταματήσει.

Αφού βγάλουν όλα τα ριζικά, τα ξαναβάζουν. Τα βγάζουν τρεις φορές συνολικά από τη στάμνα. Αφού τα βγάλουν όλα και πάρει ο καθένας το ριζικό του, οι κοπέλες βάζουν στο στόμα τους (μπουκώνονται) λίγο νερό από τον Κλήδονα και βγαίνουν στη γειτονιά από διάφορες κατευθύνσεις, μία μία χωριστά, κι όποιο όνομα ανδρικό ακούσουν θα είναι το όνομα εκείνου που θα παντρευτούν.

Κατόπιν τα κορίτσια (επιστέφοντας) φτιάχνουν μια πίτα πολύ αλμυρή και την ψήνουν σε μια πυρωμένη πλάκα. Ύστερα, όπως είναι ζεστή, τη μοιράζονται μεταξύ τους,την τρώνε και πηγαίνουν για ύπνο. Όποιος στο όνειρό τους τους φέρει νερό για να σβήσουν τη δίψα τους, αυτός θα είναι ο μελλοντικός τους σύζυγος.

Καθρεπτομαντεία: Την άλλη μέρα, στις 12:00 το μεσημέρι,οι ανύπαντρες κοπέλες μπουκώνονται ριζονέρι,το οποίο το είχαν κρατήσει από το προηγούμενο βράδυ,και πάνε σε ένα πηγάδι, στο οποίο να μην έχουν ρίξει αγιασμό, σκεπάζονται με μια κόκκινη μπατανία, κρατούν ένα καθρέφτη κι από μια χαραμάδα με φως βλέπουν μέσα στο νερό σημάδια εκείνου που θα πάρουν.

 

Πηγές

Μέντη Δεληγιαννίδου Ευφροσύνη, υπό έκδοση, Ταξίδι στην Ελαφόνησο του χθες

Λουκάτος Δ, 1981, Τα Καλοκαιρινά, Αθήνα: εκδόσεις Φιλιππότη

0
0
0
s2sdefault