Ταξίδι στους μύθους της Ελαφονήσου

Ο θαλάσσιος χώρος της Ελαφονήσου αποτέλεσε επί αιώνες τόπο κοσμολογικών μύθων όπως τη γέννηση της Αφροδίτης στα Κύθηρα, τις τρεις Χάριτες στο Στενό της Ελαφονήσου, τον Πάρη και την Ωραία Ελένη κατά τον Τρωικό πόλεμο, τη Χώρα των Κυκλώπων και το ταξίδι του Οδυσσέα, το Γλαύκο, το Σειληνό, το Χείρωνα, τον άθλο του Ηρακλή με τους Κενταύρους καθώς και με τη λατρεία θεοτήτων όπως της Αθηνάς, του Απόλλωνα, της Αρτέμιδος, του Ποσειδώνα και άλλων.

Η Αφροδίτη, οι Τρεις Χάριτες, ο Φώσκολος, τα Κύθηρα και η Ελαφόνησος

Ο ποιητής της Θεογονίας Ησίοδος, αναφέρει ότι η Αφροδίτη γεννήθηκε κοντά στα Κύθηρα μέσα από τους αφρούς που δημιουργήθηκαν γύρω από ακρωτηριασμένο "θεϊκό μέλος" του Ουρανού. Η Αφροδίτη, η θεά της ομορφιάς, δεν άργησε να γίνει η πιο δημοφιλής θεότητα. Ο Φώσκολος, ο μεγάλος Ιταλός συγγραφέας, δε μπορούσε να μείνει ασυγκίνητος από τη θεϊκή παρουσία της. Στον “Ύμνο στις Χάριτες" τον οποίο εμπνεύσθηκε από τον Κανόβα, αναφέρει τα εξής: Τότε τα Κύθηρα ήταν ενωμένα με την Ελαφόνησο και στο σημερινό Στενό της Ελαφονήσου υπήρχε δάσος. Απ' αυτό το σημείο φάνηκαν οι Χάριτες πάνω σ' άρμα που το έσερναν ελάφια. Τα παιδιά των Κυθήρων τις κοίταζαν με θαυμασμό. Στο δάσος όμως ζούσαν άγριοι κυνηγοί αρκούδων που μόλις αντίκρισαν τις Χάριτες επιτέθηκαν εναντίον τους με ρόπαλα και άγριες κραυγές. Η Αφροδίτη για να προστατεύσει τις Χάριτες, τις έσφιξε κάτω από το πέπλο της και διέταξε να βυθιστεί το δάσος. Έτσι σχηματίστηκε το Στενό της Ελαφονήσου.

Μέντης, Σπ. Κωνσταντίνος, υπό έκδοση, Πολιτισμική Οικονομία και Κοινωνιολογία του Πολιτισμικού Τουρισμού, Πανεπιστημιακές και Πολιτισμικές εκδόσεις Σμιγοπέλαγου, σελ. 70-71

Τρωικός πόλεμος

Στο ιερό της Αθηνάς το οποίο κτίστηκε περίπου τον 10ο π. Χ. αι. στην Ελαφόνησο (πιθανότατα στη Βίγκλα) κατέφυγε ο Πάρις με την ωραία Ελένη, σύμφωνα με την παράδοση, όταν έφυγαν από την Κρανάη, όπου και παρέμειναν μέχρι την αναχώρηση τους για την Τροία.

Ο Μενέλαος κατασκεύασε στην Ελαφόνησο, μνημείο για τον κυβερνήτη του Πλοίου του, Κινάδη, όπως μας πληροφορεί ο Παυσανίας που επισκέφθηκε την περιοχή. Ως πιθανότερη περιοχή, κατασκευής του μνημείου, θεωρείται η περιοχή της Παναγίας στο Κάτω - Νησί.

Η Οδύσσεια ξεκινάει από το Στενό της Ελαφονήσου

Μετά την κατάληψη και την καταστροφή της Τροίας ο Οδυσσέας επέστρεφε στην Ιθάκη "νόστιμον ήμαρ". Ύστερα από τρικυμισμένο ταξίδι, μετά από παρέμβαση του Δία, έφθασε στο ακρωτήριο Μαλέα. Οι άνεμοι όμως εκεί ήταν σφοδροί "και νύ κεν ασκηθής ικόμην ες πατρίδα γαίαν, αλλά με κύμα ράος τε περιγνάμποντα Μάλειαν καί Βορέης απέωσε, παρέπλαγξεν δε Κυθήρων" (Οδύσσεια Ι 79-81). Ο Οδυσσέας κάνοντας έναν άνισο αγώνα με τη φύση παρέκαμψε τον Μαλέα και επιχείρησε να μπει στο Στενό της Ελαφονήσου. Αυτό όμως στάθηκε ακατόρθωτο και ο άνεμος τον εξόρισε, ενώ βρισκόταν στην είσοδο του Στενού της Ελαφονήσου, δυτικά των Κυθήρων. Μετά την περιπέτεια του αυτή στο Στενό της Ελαφονήσου, ο Οδυσσέας έφθασε στη χώρα των Κυκλώπων. Η ντόπια παράδοση λαμβάνοντας υπόψη τα παραπάνω και σε συνδυασμό με την εδαφολογική διαμόρφωση της Ν.Δ. Ελαφονήσου (Κάτω Νησί) θεώρησε τα νησιά της Παναγίας σαν "Κυκλώπετρες", την σπηλιά που χάσκει μπροστά τους, σαν σπηλιά του Πολύφημου και το Κάτω Νησί σαν τη χώρα των Κυκλώπων.

Ο Γλαύκος στο Σμιγοπέλαγο Καβο- Μαλέα

Ο Γλαύκος, κατά τη μυθολογία, ήταν θαλάσσια θεότητα και είχε το χάρισμα της προφητείας. Κοντά στο ακρωτήριο Μαλέα είχε εμφανιστεί στο Μενέλαο και του είχε προφητέψει το μέλλον. Λατρευόταν στο Γύθειο, στο Μαλέα, στη Δήλο, στη Νάξο και ήταν πολύ δημοφιλής στους ναυτικούς. Κάθε χρόνο, περνούσε τις θάλασσες τη νύχτα και επισκεπτόταν όλα τα νησιά και όλες τις ακτές.

Ο Σειληνός

Ο Σειληνός ήταν γιος του Πάνα και παιδαγωγός του θεού Διονύσου. Θεωρούνταν σοφός και είχε το χάρισμα της προφητείας, όταν ήταν μεθυσμένος. Είχε εγκατασταθεί στο Μαλέα όπου και λατρευόταν. Πίστευαν ότι ήταν πατέρας του Νομίου Απόλλωνα, του Στάφυλου και του Κενταύρου Φόλου.

Ο Χείρων στο Μαλέα

Ο Χείρων που είχε το προνόμιο της αθανασίας, όταν τον διώξανε οι Λαπίθες από το Πήλιο, εγκαταστάθηκε στο Μαλέα.

Ο Ηρακλής και οι Κένταυροι στο Μαλέα

Ο μύθος του τέταρτου άθλου του Ηρακλή σχετίζεται και με το μύθο των Κενταύρων της Φολόης. Ο Ηρακλής, αφού πήρε διαταγή από τον Ευρυσθέα για τη σύλληψη του Ερυμάνθιου Κάπρου, διέσχισε τη χώρα της Φολόης και φιλοξενήθηκε από τον Κένταυρο Φόλο, το γιο του Σειληνού. Ο Φόλος κέρασε κρασί τον Ηρακλή από το πιθάρι που του χάρισε ο Διόνυσος, αφού πρώτα τον διαβεβαίωσε ότι, δεν έχει να φοβηθεί τίποτα από τους άλλους Κενταύρους. Σε λίγο όμως οι Κένταυροι, αφού η μυρωδιά του κρασιού τους κτύπησε τη μύτη, καταφθάσανε οπλισμένοι με πέτρες και με ρόπαλα και όρμησαν στη σπηλιά του Φόλου. Ο Ηρακλής έτρεψε σε φυγή τους δύο πρώτους που τολμήσανε να μπούνε μέσα, τον Άγχιο και τον Αγρείο, ενώ τους άλλους τους κυνήγησε ρίχνοντας τους βέλη, μέχρι το Μαλέα, όπου καταφύγανε στο Χείρωνα.

Ο Ηρακλής κατά λάθος πλήγωσε τον Χείρωνα στο γόνατο και λυπήθηκε πολύ. Αν και ο Χείρων ήταν αθάνατος παρακάλεσε τον Δία να μεταβιβάσει το προνόμιο της αθανασίας στον Προμηθέα, για να μην υποφέρει άλλο από την πληγή. Οι άλλοι Κένταυροι, όπως λέει ο Απολλόδωρος ο Αθηναίος, σκορπίσανε εδώ κι εκεί. Μερικοί αποτραβήχτηκαν στον Μαλέα. Η Ελαφόνησος τότε ήταν χερσόνησος του Μαλέα. Ο Ηρακλής γυρίζοντας στη σπηλιά του Φόλου, τον βρήκε νεκρό, μαζί με πολλούς άλλους.

Θεότητες και Νομίσματα των Αρχαίων Βοιών

Οι θεότητες οι οποίες λατρεύτηκαν από τους κατοίκους των αρχαίων Βοιών είναι γνωστές από περιηγητικές Πηγές, φιλολογικές πηγές και αρχαιολογικά ευρήματα όπως: αρχιτεκτονικά μέλη, αγάλματα, ενεπίγραφες πλάκες, ανάγλυφες πάνω σε μάρμαρο αντρικές ή γυναικείες μορφές, καθώς και από νομίσματα με απεικόνιση θεϊκής μορφής στη μια όψη και στην άλλη την επιγραφή “ΒΟΙΑΤΩΝ”. Στα έγκοιλα των νομισμάτων παριστάνονται οι μορφές του Ποσειδώνα, της Αρτέμιδας, του Απόλλωνα, του Ερμή, του Έρωτα αλλά και της Ίσιδας και του Σάραπη.

Ανωμήτρη, Τζώρτζη, 2010 , Εφημερίδα ΤΑ ΒΑΤΙΚΑ, φύλλο 292 – Δεκέμβριος 2010

Μυθολογία